Monstrancja, inaczej ostensorium, jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów chrześcijańskiego nabożeństwa. To niezwykle ozdobne naczynie używane w liturgii katolickiej, wykonane najczęściej ze złota lub posrebrzanego metalu, ornamentowane drogimi kamieniami. To właśnie w monstrancji wierni mogą podziwiać konsekrowaną przez księdza hostię, którą według wierzeń chrześcijańskich jest Ciało Chrystusa.
Monstrancja to znaczący symbol wyznania katolickiego, bez którego trudno wyobrazić sobie wiele obrzędów. Naczynie to jest obecne podczas nabożeństw, procesji oraz innych ważnych momentów liturgii. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „monstrare”, co tłumaczy się jako „pokazywać”. Zgodnie z tym tłumaczeniem, funkcją monstrancji jest ukazywanie wiernym Przenajświętszego Sakramentu.
Historia i symbolika monstrancji
Historia monstrancji sięga XI wieku i wiąże się z rozwojem ciała doktrynalnego Kościoła Katolickiego. Czczenie Eucharystii jako Ciała Chrystusa doprowadziło do powstania specjalnego naczynia, które umożliwiałoby ukazanie hostii wiernym. W skład monstrancji, oprócz korpusu, wchodzi luneta – specjalny pojemnik na hostię oraz krzyż na szczycie, jako symbol Pasji Pańskiej. Istnieją także monstrancje dwunastoramiowe, nawiązujące do 12 Apostołów.
Monstrancja z biegiem lat stała się ważnym elementem sztuki sakralnej. Wielu znakomitych złotników, kowali i artystów dawało upust swojemu talentowi, tworząc prawdziwe dzieła sztuki. Złoto, srebro, drogie kamienie, zdobienia – wszystko po to, by monstrancja mogła jak najlepiej pełnić swój sakralny cel.
Monstrancja w kulturze i sztuce
Monstrancja jest symbolem obecnym nie tylko w liturgii, ale i w szeroko pojętej kulturze i sztuce. Znajdziemy ją na obrazach, w rzeźbie, filmie czy literaturze. Jej obecność zawsze symbolizuje bezpośrednie odniesienie do Eucharystii, do sakramentalnej obecności Boga wśród ludzi. Monstrancja jest więc niezwykle ważnym przedmiotem dla wiernych, będącym jednocześnie przedmiotem wielu artystycznych przekształceń.
Nie można też zapominać o roli, jaką pełni monstrancja w kontekście architektury sakralnej. Znajdziemy ją na wieżach, fasadach czy witrażach kościołów. Starannie wykuta, złocona monstrancja zdobiona jest zazwyczaj promienistą gloriią i krzyżem. W wielu kościołach monstrancja umieszczana jest w centralnym miejscu ołtarza głównego, jako symbol Eucharystii będącej centrum życia Kościoła.
